पाहिलेलं, न पाहिलेलं, मनातलं - 12

एका गरजेतून निर्माण झालेलं नातं हेच पूर्ण सोसायटीमध्ये आम्हा दोघांची स्वतंत्र ओळख निर्माण करणारं एक प्रभावी माध्यम ठरलं. आमच्याशी थेट बोलायला कचरणारे, आमच्यासारख्या दृष्टीहीन व्यक्तींशी दुरान्वयानेसुद्धा काहीच संपर्क न आलेले इतर लोक आमची अश्विनीताईंकडे चौकशी करू लागले. मी कसं काम करते हा त्या सर्वांचा महत्त्वाचा प्रश्न असायचा. हेच काही प्रश्न तपशीलांसहित तुमच्यासोबत शेअर करायला मला आवडेल. मी सकाळी उठले की, स्वतःचं आवरायला लागते. अंघोळ, दात घासणं, ऑफिससाठी ड्रेस्ड अप होणं आणि नाष्टा करणं हा सकाळचा माझा भरगच्च कार्यक्रम असतो. आणि याच कार्यक्रमात पहिला प्रश्न निर्माण होतो. मी ड्रेस कसा निवडते? टॉप तर त्यांच्या निरनिळ्या डिजाईनमुळे, वेगळ्या प्रकारच्या कट्समुळे, त्यांवर असलेल्या शोच्या बटनांमुळे, कट्समुळे, गळ्यांच्या आकारामुळे कोणीही सहज ओळखू शकतं. पण, लेगइन्स बरोबर शोधून जोड तयार करणं हे कठिण जातं. सर्वसाधारणपणे लेगइन्स सारख्याच कापडाच्या असतात. जरी कापडात फरक असलाच तरी त्याच कापडाच्या एकापेक्षा जास्त लेगइन्स असतातच. अशात नुसतं स्पर्शावरून रंग ओळखणं अशक्य आहे. मी यावर मात्र तोडगा शोधून काढला आहे. इस्त्रीवाल्या भैयाला मी जोड तयार करून द्यायला सांगते. जर त्याला जमलं नाहीच तर सकाळच्या स्वयंपाकासाठी येणाऱ्या बाईला सांगून मी माझे कपडे रेडी करते. माझ्या चांगल्या व्यक्तीमत्त्वाचं मोठं श्रेय माझ्या चांगल्या पोषाखाला जातं. ते नीट असलेच पाहिजेत अशी सवय विकसित करणाऱ्या माझ्या मम्मी, पप्पा आणि दोन्ही भावांना. मला जी अडचण येते ती तेवढीशी भरतला येत नाही. पॅंट्स, जिन्स आणि शर्ट्स असा आटोपशीर पेहराव असल्याने आणि या प्रत्येक प्रकारात बटन, कापड, खिशांचे प्रकार, बक्कल यात असलेल्या वैविध्यामुळे तो आपले कपडे सहज निवडू शकतो.
दुसरं आव्हान असतं ओजसला सुखरूपपणे पाळणाघरात सोडणं. भरतच्या खांद्यावर अजूनही गाढ झोपेत असलेला ओजस आणि पांढरी काठी हातात घेऊन पुढे मी. भरत एका हातावर ओजसला घेऊन दुसऱ्या हाताने माझा हात पकडतो आणि आम्ही असंच चालत राहतो. एकट्याने चालणं काय किंवा बाळाला घेऊन दोघांनी चालणं काय टेक्निक एकच असलं तरी बाळ म्हटलं की, जरा अधिक काळजी, अधिक भिती आणि अधिक हळू चालावं लागतं. रस्त्यातले खड्डे, अधेमधे बसलेले किंवा झोपलेले कुत्रे, रस्त्याच्या कडेला लायनीत उभ्या केलेल्या मोटरसायकली, विजेचे किंवा आणखी कशाकशाचे खांब, एक ना दोन. किती अडथळे असतात मनात दाटलेले, साधं एक पाऊल टाकताना! यांपैकी कितीतरी गोष्टी इतर डोळस लोक नोटिससुद्धा करत नसतील. खरं सांगायचं तर हे अडथळे माहिती असले तरी प्रत्येक वेळी पाऊल पुढे टाकताना दृष्टीहीन असूनही मीही कधी यांचा फारसा विचार केला नव्हता. एकट्याने चालताना मुळात आपल्या काही लागलं तर? किंवा आपण पडलो तर?, वा कुत्र्यावर पाय पडून तो चावला तर? अशा प्रश्नांवर विचार करायला वेळ नसतो आणि त्याही महत्त्वाचं म्हणजे तसा विचार करायचा झालाच तर मीच काय कोणीही पूर्णतः दृष्टीहीन असलेली व्यक्ती कधीच एकटी चालू शकत नाही. पण, जेव्हा आपल्या खांद्यावर गाढ झोपलेलं आपलं छोटं बाळ असतं तेव्हा हे सगळे प्रश्न मनात मोठं चिन्ह लेऊन उभे राहतात आणि पावलागणिक विचार करायला भाग पाडतात.
खड्ड्यात पाय जाऊन झटका बसला तर तो उठणार, आपल्याला लागलं तर त्याला आपसूकच
मागे धक्का बसणार, कुत्र्यावर पाय पडण्याच्या भितीने आपणच आधी किंचळणार. मग कसं बिनधास्त चालवणार मला? या सगळ्या रिस्क तरीही असतातच. त्यात काळजी एवढीच की, जर तो उठला तर पाळणाघरात नको म्हणून रडेल. त्याची घालमेल आणि आपल्या जिवाचे हाल एवढं करूनही कधीतरीच टाळले जातात.
- अनुजा संखे