कोणाच्या हातात वही- पेन्सिल तर कोणाचं संगणक प्रशिक्षण

नाशिकमधलं यशवंतराव चव्हाण मुक्त विद्यापीठ. आवारात साफसफाई, सुरक्षा अशा वेगवेगळ्या जबाबदाऱ्या सांभाळणारे ६०हून अधिक चतुर्थ श्रेणी कंत्राटी कामगार. बहुतांश शिक्षणापासून वंचित. त्याचा फायदा ठेकेदार उचलत असल्याचं कुलगुरू ई वायुनंदन यांच्या लक्षात आलं. त्यांनी कामगारांना पे स्लिप द्यायला सुरुवात केली. त्यामुळे कामगारांना स्वतःचा पगार समजला. कुलगुरूंबाबत विश्वासही निर्माण झाला. त्याचा उपयोग करून कुलगुरूंनी साधारण वर्षभरापूर्वी 'सावित्रीबाई फुले अभ्यासवर्ग' सुरू केला. निरक्षर, अक्षरओळख असलेले आणि शिक्षण अर्धवट सोडलेले अशा तीन गटात विभागणी केली. एकीकडे, अक्षरओळख नसलेल्या ५८ वर्षांच्या आजीला हातात वही-पेन्सिल घेऊन अक्षर गिरवण्यासाठी प्रोत्साहन तर दुसरीकडे, शिक्षण अर्धवट सोडलेल्या कामगारांना संगणकावर विविध अभ्यासक्रम, डिजिटल वर्ग. यासाठी पीएचडी करणाऱ्यांचीही मदत घेतली. कामांच्या नियमित वेळानंतर विद्यापीठाच्या आवारात हा वर्ग भरतो. 

या वर्गातल्या २४ जणांना यंदा एफवाय बीएला प्रवेश मिळाला आहे. कामगारांसाठी कौशल्य प्रशिक्षण, त्यांचे बचतगट, त्यांना शेतीमालावर आधारित प्रक्रियाउद्याोग सुरू करण्यासाठी प्रोत्साहन, मालाला बाजारपेठ मिळावी यासाठी प्रयत्न, त्यांनी केलेल्या कापडी पिशव्यांची विद्यापीठाकडून खरेदी हे सुरू आहे.
कामगार-कर्मचारी, विशेषतः महिला कर्मचाऱ्यांची नियमित आरोग्य तपासणी करण्यात येते. त्यांना, तसंच कुटुंबातील महिलांना मासिक पाळीकाळात मोफत नॅपकिन्स दिली जातात. चतुर्थ श्रेणी महिला कामगारांसाठी अशी व्यवस्था असलेलं राज्यातलं हे पहिलं विद्यापीठ आहे. हे प्रयत्न अनुकरणीय आहेत. 

-प्राची उन्मेष.