प्रिय अगस्ती

प्रिय अगस्ती,
तुला वाढदिवसाच्या खूप साऱ्या सदिच्छा.
महाराज, अरे तू जन्मलास, एकेका वर्षानं मोठा होत गेलास. आणि आता तू पूर्ण अठरा वर्षांचा झालायस! किती दिवसांत तुला पत्र लिहिणं झालं नाही. आज मुद्दाम लिहितो आहे. पालकत्व म्हणजे नेमकं काय असतं, हे नीटसं समजलेलं नसताना छोट्या मोठ्या प्रसंगातून, घटनांतून तू आम्हाला काही नवं शिकवत राहिलास. पालक म्हणून घडवत राहिलास.
आपली साथसोबत अठरा वर्षांची कधी झाली, हे कळलंच नाही. तुझं आमच्या आयुष्यात येणं ही गोष्टच केवढी सुंदर होती आणि हे. तुझं आनाव अगस्ती. अवकाशातल्या एका ताऱ्याचं नाव. खगोल भौतिकशास्त्र तुझ्या आवडीचं, हा योगायोग! दंडकारण्यातला पहिला शेतकरी अगस्ती. आपण शेतकरी, कष्टकरी समाजातून आलेलो. त्या परंपरेशी नातं सांगणारं नाव! गणित, विज्ञानाचा तू विद्यार्थी आहेस. चिकित्सक आहेस. सतत प्रश्न विचारत आलास. आम्ही जमतील तशी तुझ्या प्रश्नांची उत्तरं देत आलोय. कोणतीही वस्तू घेताना तू किती बाजूंनी विचार करत असतोस. या बाबतीत आपले मतभेद होत. पुढं मात्र मी बॅकफूटवर गेलो. कारण मला हे समजलं होतं,की तुझ्या मनातल्या शंका मिटेपर्यंत तू काहीच मनापासून स्वीकारत नाहीस.
लहानपणी हातात पुस्तक घेतलं की ते संपवताना आम्ही झोपी गेलो, तरी तू एकटा जागायचास. हे सारं तू दुसरी-तिसरीत असताना. तुझ्या वाचनयोगाने घरातली आपली लायब्ररी समृद्ध होत गेली. पुस्तकांनीच तुला स्टिव्ह जॉब्ज, थोर गणिती रामानुजन आणि यांसारख्यांच्या प्रेमात पाडलं. अगदी वाचायला यायला लागल्यापासून तू वृत्तपत्रं वाचत आला आहेस.
‘अमूकच कर’ असा आग्रह आम्ही तुला कधीच केला नाही. अगदी लहान असल्यापासून तुझं स्वतंत्र व्यक्तिमत्त्व मान्य करत आम्ही पुढं गेलो. विज्ञान तुझ्या खास आवडीचं. विज्ञान प्रदर्शनात तू भाग घ्यावास, असं आम्हाला मनापासून वाटे. “कोणीतरी तयार करून दिलेलं मॉडेल मी बाहुला बनून मांडणार नाही. मला काहीतरी भारी सुचलं तर मांडीन”, असं बाणेदार उत्तर देऊन तू मला पूर्णपणे निरुत्तर केलं होतंस! तू इंटरमिजीयटसाठी चित्र काढत होतास. बहुतेक मुलं हॉलबाहेर आली होती. मी तुला शोधत आलो. तेव्हा हॉलमधल्या तुझ्या बाकाभोवती मुलांनी गर्दी केली होती. तू दंग होऊन चित्र काढत होतास. वाव...असं म्हणत मुलं तुला दाद देत होती. चौथी, सातवीत शिष्यवृत्त्या मिळवल्यास. मी रानवेडा माणूस. माझ्याबरोबर तू जंगलात भटकायला येऊ लागलास. तूदेखील जंगलाच्या प्रेमात पडलास. माझ्या हातातला कॅमेरा नकळत तू तुझ्या हातात घेतलास. रानातले भन्नाट फोटो घेऊ लागलास. निसर्गात हिंडताना पर्यावरणाविषयी अधिक संवेदनशील बनलास. कोणतीही नवीन गोष्ट शिकताना, समजून घेताना ती अगदी मनापासून, खोलात जाऊन कशी समजून घ्यावी याचा वस्तूपाठ तू अनेकदा दाखवून दिलास. शिक्षक म्हणून वर्गात शिकवत असताना अडचणी आल्यावर तुला फोन लावला की, तू लगेच रस्ता दाखवायचास.

मला आठवतं, भारतानं सोडलेलं मंगळयान मंगळ ग्रहावर उतरलं होतं. सातवीतल्या मुलांनी दुसऱ्या दिवशी ‘यान मंगळावर कसं गेलं?’ असं विचारलं. मला कसं सांगावं, हेच समजेना. तेव्हा ‘बेंचेस बाजूला सरकवून वर्गात फरशीवर अशी आकृती काढून दाखवा, म्हणजे मुलांना समजेल,’ असं तू सुचवलंस आणि केवळ मुलंच नाहीतर आम्ही शिक्षकदेखील ते नीटपणे समजलो. माझ्या पालकत्वाच्या प्रवासादरम्यान माझ्यातला शिक्षकदेखील समृद्ध होत गेला. कसं वागलेलं मुलांना आवडतं? कसं नाही? याचा उलगडा तुझ्यामुळे नेमकेपणाने होत गेला. अनेक पुस्तकं वाचून समजलं नसतं, हे तुझ्यासारख्या मुलानं आम्हाला शिकवलं.
एखादी गोष्ट समजली नाही की त्याचा तुला त्रास होतो. पण सगळ्याच गोष्टी सगळ्यांना नाही समजत. कधी कधी वेळही लागतो नव्या गोष्टी, अपरिचित संकल्पना समजायला. सगळंच समजलं पाहिजे, यातूनही तुला बाहेर पडायला हवं. तू बुद्धिमान आहेस. पण गुणांपेक्षा ज्ञानाला जास्त महत्त्व देशील. पैशाच्या मागे तू धावू नकोस. कारण पैशांच्या मागे धावणारे लोकं सुखी, समाधानी नसल्याचे आम्ही रोज बघतोय. तुझ्याकडं असलेलं ज्ञान, माहिती, कौशल्य भोवतीच्या समाजाच्या उन्नयनासाठी वापरशील तर तुझा आम्हाला जास्त अभिमान वाटेल. अर्थातच हादेखील आग्रह नाहीये. तू तुझा स्वतंत्र आहेस. आयुष्यात आरोग्य फार महत्त्वाचे आहे. पैशांच्या मागे लागलेल्या अनेक लोकांच्या तब्बेतीचा पाढा सुरु झाल्याचं दिसतं. तेव्हा काळजी घे. तब्बेतीला जप. आनंदी राहा! सध्याच्या जगातले ताण-तणाव बघताना असं सतत जाणवतं की, आनंदी राहायला छंद जोपासायला हवेत. माणसांशी नातं जोडावं. गॅझेट्सना जे लोकं सुरक्षित अंतरावर ठेवतील, ते लोकं सुखी असतील! अशी एकूण स्थिती आहे.
ऊन-पावसासारखं सुख-दु:खं असतं. या गोष्टी कोणालाच चुकल्या नाहीत. यश-अपयशही पचवता आलं पाहिजे. आयुष्य कठोर परीक्षा घेतं. धीरानं त्याला सामोरं जाता आलं पाहिजे. तुझ्या पिढीची मुलं एखादी गोष्ट नकारात्मक घडली, की फार लवकर निराश आणि नाउमेद होऊन जाता रे. अशा वेळी तुमच्या पिढीची खरेच काळजी वाटते. तू खूप संवेदनशील, जास्त हळवा आहेस. माणूस म्हणूनही उंच आहेस. हे खूप छान आहे. निर्णयक्षमता आणि आत्मविश्वास या गोष्टी फार महत्त्वाच्या आहेत. कितीही काहीही मनाविरुद्ध घडलं तरी खचून जायचं नाही. कोसळून पडायचं नाही. नवा दिवस नव्या संधी घेऊन उगवतो. जी गोष्ट केल्यानं तुला आनंद मिळतो, अशा आवडीच्या क्षेत्रात तू तुझं करिअर करावंस. बाकी तुझी मर्जी. आता तू कायद्यानं सज्ञान झाला आहे. तू या देशाचा जबाबदार नागरिक बनला आहेस.
स्तूती, कौतुक तुला आवडत नाही. तू नेहमी जमिनीवरच असतोस. इतकं असं लिहिणं तुला कदाचित रुचणारही नाही. तरीही लिहिलं आहे. तू समजून घेशील. कारण आपलं नातं इतकं औपचारिक नाहीचये. बापलेकापेक्षाही आपण चांगले दोस्त आहोत. पुन्हा एकदा तुला आभाळभरून सदिच्छा! तुझ्या लाडक्या स्टीव्ह जॉबच्या भाषेत सांगायचं तर stay hungry stay foolish!
तुझा,
आबा.
भाऊसाहेब चासकर.