शिकणे आनंदाचे -आणि तानाजीने अभ्यासाचा गड सर केला

शून्यात लावलेली नजर, डोळ्यातून वाहणारे पाणी, दप्तर उचलण्याचीदेखील ताकद नसलेला तो आज पहिल्यांदाच शाळेत आला होता. त्याचं नाव तानाजी. पण गुणवत्तेचा गड सर करण्याचं फार मोठं आव्हान आमच्यासमोर होतं... तानाजी पहिल्यांदा माझ्या वर्गात नव्हता. पण गतिमंद असलेल्या तानाजीच्या तक्रारी दुसऱ्या शिक्षिका ऐकवायच्या, एवढंच नाही तर त्याच्या आईशीही या शिक्षिका चिडून, वैतागून बोलत. मला हे सगळं कुठंतरी खटकत होतं.

दोन वर्षानंतर तानाजीचा वर्ग माझ्याकडे आला. या विशेष मुलांच्या बाबतीत गुणवत्तेचे माझे स्वतःचे असे निकष आहेत. त्या मुलांनी सद्यस्थितीच्या पुढे जाण्याची नुसती धडपड जरी केली आणि अर्धं पाऊल जरी पुढं टाकलं तरी त्याचा आभाळाएवढा आनंद मला होतो. तानाजीबाबतही त्या दृष्टीने माझे प्रयत्न सुरू झाले.
तानाजीशी गप्पा मारणे, त्याला वर्गात समोर बसविणे असे उपचार त्याला माणसांत आणण्यासाठी सुरु केले. पण हा ध्यानस्थ योग्याप्रमाणे ठराविक ठिकाणी बसून खिडकीतून आईची वाट बघत बसायचा. माझ्या प्रयत्नाला कुठलाच प्रतिसाद देत नव्हता.
एक दिवस तानाजीची आई वर्गात आली. तिला वाटले की आता नवीन बाई ‘तिचा मुलगा शाळा शिकायला कसा अयोग्य आहे’ याचाच पाढा वाचतील, म्हणून बिचारी पूर्वतयारीनेच आली होती. येता क्षणी तिने पडती बाजू घेत स्वत:च्या नाशिबाला दोष दिला आणि तो वेडा आहे, त्याला फक्त वर्गात बसू द्या वगैरे विनवण्या सुरू केल्या तेव्हा माझेही डोळे किंचित पाणावले! तिला जवळ बसवून घेतलं आणि सांगितलं की “बाई, आधी तुम्ही तुमच्या मुलाला ‘वेडा’ म्हणणे बंद करा. त्याला काही येत नाही असं तुम्हीच नका ठरवू. कारण प्रत्येक मूल शिकू शकतं, फक्त प्रत्येकाला लागणारा वेळ मात्र वेगवेगळा असतो, एवढंच! मी बघेन त्याच्या अभ्यासाचं, तुम्ही नका काळजी करू.” माझ्या समजावण्याने त्या थोड्या शांत झाल्या.
आता तानाजीच्या आईला दिलेल्या शब्दाप्रमाणे त्याच्या अभ्यासामागे लागणं भाग होतं. आणि इथून सुरू झाला एक प्रवास!! म्हणतात ना की प्रत्येक रोप प्रकाशाच्या दिशेने वाढतं. त्याचप्रमाणे वर्गात नित्यनेमाने घेतले जाणारे उपक्रम, कविता, नाच, गाणी वर्गातील उपलब्ध शैक्षणिक साहित्य या सर्व कृतीच्या ‘प्रकाशा’कडे तानाजी नजर वळवून बघू लागला. आणि माझ्या तानाजीच्या नजरेत मला त्यांची हसरी छटा दिसू लागली!
आता तो वर्गात सामूहिक कवितेच्या सादरीकरणात उभे राहून थोडेफार हातवारे करू लागला. वहीवर रेघोटया मारून माझ्याकडून ‘बरोबर आहे’ असं म्हणवून घेण्यात आणि हक्काने घरचा अभ्यास मागण्यात रमू लागला. खेळता खेळता जागा बदलून कुठंही बसणं आणि दप्तर सापडत नाही म्हणून डोळ्यातून घळघळ पाणी काढत मला दप्तर शोधायच्या कामगिरीवर लावणं असं सुरू झालं.
मूलभूत वाचन प्रशिक्षणातील कृती त्याला खूप आवडतात. या कृतींमुळे तानाजीचा वाचनाचा वेग आश्चर्यकारकपणे वाढला आहे. त्याला अजून अक्षरांचे लेखन व्यवस्थित जमत नसले तरी तो अक्षरं ओळखतो. एक दिवस ‘पाणी’ हा शब्द मी वाचला तर या पठ्ठयाने ‘मी नळावर पाणी भरतो’ हे वाक्य सांगितलं, त्याची प्रगती पाहून मी खूप खूष झाले.

- रोहिणी विद्यासागर.