बाजारात नेहमीप्रमाणे भाजी घेऊन झाली. भाजीवाली मावशी तिच्या बाजूला बसलेल्या मुलीला म्हणाली, "नकुश्या ताईंच्या हिशेबाचं बघ की." हिशोबाच्या वहीत डोकं खुपसून बसलेली एक सतरा-अठरा वर्षांची मुलगी छानसं हसली. तिनं पिशवीतली भाजी वरखाली केली. बोटांनी आकडेमोड केली आणि पटापट हिशोब सांगितला. मी पहातच राहिले. माझ्या चेहयाचा अंदाज बहुधा मावशीला आला असावा. ती म्हणाली, ''ताई, ही मुलगी, नकुशा ''. आतापर्यंत नकुशा या नावाबद्दल खूप ऐकलं होतं. वाचलं होतं. पण कधी कुणाला या नावानं हाक मारताना पाहिलं नव्हतं. मी म्हटलं, ''काय गं, एवढ्या सुंदर मुलीला नकुशा नाव चांगलं नाही वाटत''. त्यावर मावशी काहीच बोलली नाही.
त्यानंतर जेव्हाजेव्हा मावशीकडे भाजी घेत होते, तेव्हातेव्हा नकुशा भेटत होती. दरवेळी ती छान बोलायची. हळूहळू मावशीसोबतच्या गप्पांमधून समजलं, नकुश्या हाच त्यांच्या घराचा मुख्य आधार आहे.
मावशीचं कुटुंब मूळचं साता-याचं. नकुशी पहिलं अपत्य. मावशी सांगत होती, ''आमच्या गावाकडं मुलगी झाली की नकुशीच नावं ठेवतात. त्यात काय चुकीचं वाटलं नव्हतं. पण आता वाटतंय. आम्ही मुंबईला आलो. आजूबाजूच्या मुलीची नावं असतात. आमच्या मुलीला तिच्या नावानं चिडवतात. म्हटलं आता तिच्या लग्नानंतर तिच्या नव-याला सांगेन, बाबा आमच्या नकुशीचं आता तरी नाव बदल ,लक्ष्मी ठेव. ही जन्माला आली तेव्हा खूप राग आला होता. भीती वाटली. हिचा बाप तर बघेचना पोरीकडं. कसंतरी वाढवलं पोरीला. पण पोरीनं स्वतःच्या मेहनतीनं शिक्षण घेतलं. दहावी शिकली. घरात कायम गरिबीच. नकुश्याच्या पाठीवर तीन मुलं. भाऊ म्हणाला, मुंबईत ये. म्हणून मुंबईला आलो. आता भाजी विकतो. त्याचा सगळा व्यवहार नकुश्यानं आपल्याच डोक्यावर घेतलाय. माझ्या पोरांनाही तीच शिकवते. दिवाळीत तिने फराळाचा स्टॉल लावला होता. चांगला चालला. आम्हाला नसतं सुचलं. पण नकुश्यानं निभावलं सारं. आता वाटतंय मुलगी हवी तीसुध्दा नकुश्यासारखीच.. नकुशी नाय तर हवीशी''.
मावशी बोलायची थांबली. मी काहीच न बोलता तिचा हात हातात घेतला. बाजूला नकुशा भाजी विकण्यात गुंतली होती. घरी आले तरीही नकुशा डोळ्यांसमोरून हलत नव्हती.
त्यानंतर जेव्हाजेव्हा मावशीकडे भाजी घेत होते, तेव्हातेव्हा नकुशा भेटत होती. दरवेळी ती छान बोलायची. हळूहळू मावशीसोबतच्या गप्पांमधून समजलं, नकुश्या हाच त्यांच्या घराचा मुख्य आधार आहे.
मावशीचं कुटुंब मूळचं साता-याचं. नकुशी पहिलं अपत्य. मावशी सांगत होती, ''आमच्या गावाकडं मुलगी झाली की नकुशीच नावं ठेवतात. त्यात काय चुकीचं वाटलं नव्हतं. पण आता वाटतंय. आम्ही मुंबईला आलो. आजूबाजूच्या मुलीची नावं असतात. आमच्या मुलीला तिच्या नावानं चिडवतात. म्हटलं आता तिच्या लग्नानंतर तिच्या नव-याला सांगेन, बाबा आमच्या नकुशीचं आता तरी नाव बदल ,लक्ष्मी ठेव. ही जन्माला आली तेव्हा खूप राग आला होता. भीती वाटली. हिचा बाप तर बघेचना पोरीकडं. कसंतरी वाढवलं पोरीला. पण पोरीनं स्वतःच्या मेहनतीनं शिक्षण घेतलं. दहावी शिकली. घरात कायम गरिबीच. नकुश्याच्या पाठीवर तीन मुलं. भाऊ म्हणाला, मुंबईत ये. म्हणून मुंबईला आलो. आता भाजी विकतो. त्याचा सगळा व्यवहार नकुश्यानं आपल्याच डोक्यावर घेतलाय. माझ्या पोरांनाही तीच शिकवते. दिवाळीत तिने फराळाचा स्टॉल लावला होता. चांगला चालला. आम्हाला नसतं सुचलं. पण नकुश्यानं निभावलं सारं. आता वाटतंय मुलगी हवी तीसुध्दा नकुश्यासारखीच.. नकुशी नाय तर हवीशी''.
मावशी बोलायची थांबली. मी काहीच न बोलता तिचा हात हातात घेतला. बाजूला नकुशा भाजी विकण्यात गुंतली होती. घरी आले तरीही नकुशा डोळ्यांसमोरून हलत नव्हती.
- स्वप्ना हरळकर.
No comments:
Post a Comment