तंत्रज्ञान घडविते किमया

सुजाण शिक्षक; जाणत्या शाळा :मी बालाजी जाधव, २००६ साली साताऱ्यात माण तालुक्यातील शिंदेवस्तीच्या जिल्हा परिषद शाळेत माझी नेमणूक झाली. इथल्या बहुतांश विद्यार्थ्यांचे पालक मेंढपाळ, वीटभट्टी मजूर आहेत. मुलं शाळा बुडवून आई वडिलांसोबत कामाच्या ठिकाणी फिरायची. शिक्षणाविना मुलांचे भटकणे पाहून मी अस्वस्थ होत होतो. मग त्यांना शाळेकडे आकर्षित करण्यासाठी मी कॉम्प्युटरची युक्ती योजली. आमच्या जि.प. शाळेत कॉम्प्युटर नव्हता, मग मी स्वखर्चाने लॅपटॉप आणला आणि मुलांना मुक्तपणे हाताळायला देऊ लागलो.

आणि माझी युक्ती लागू पडली, लॅपटॉपच्या आकर्षणाने मुलं नियमित शाळेला येऊ लागली. मुलं शाळेत नियमित येत आहेत याचं मला समाधान होतं, पण मी ‘लातूर पॅटर्न’ मधून आलेला विद्यार्थी असल्याने मुलांनी अभ्यासात उत्तम प्रगती करावी असं मला वाटत होतं. म्हणूनच मी चौथीच्या मुलांना शिष्यवृत्तीची परीक्षा देण्यासाठी उद्युक्त केलं. पहिल्या वर्षी मी मुलांवर फार मेहनत घेतली, मुलांनीही अगदी झटून अभ्यास केला, सगळे उत्तीर्णही झाले पण एकाही विद्यार्थ्याला शिष्यवृत्ती मिळाली नाही.
हे मनाला लागलं आणि मी मुलांवर आणखी मेहनत घेऊ लागलो. इंटरनेटवरून अभ्यासाशी संबंधित डाऊनलोड केलेले व्हिडिओ मी शाळेत ऑफलाईन दाखवू लागलो. मुलांचा सराव वाढावा यासाठी भरपूर प्रश्नांची बँकच तयार केली आणि अर्थातच आमच्या प्रयत्नांना यश आले. 2008 साली आमच्या छोट्या शाळेचे विद्यार्थी शिष्यवृत्तीधारक झाले. त्यानंतर सलग सात वर्षे गुणवत्तायादीत येण्याचा विक्रम आमच्या शिंदेवस्तीच्या जिल्हा परिषद शाळेने केला.

यामुळे विस्ताराधिकाऱ्यांची शाबासकी मिळाली आणि मग मी तयार केलेली 'क्वेश्चन बँक' आमच्या संपूर्ण बीटमधल्या 60 शाळांसाठी वापरली जाऊ लागली. दरम्यान मला 'ब्लॉग'विषयी समजलं. 2010 साली माझा पहिला ब्लॉग सुरू झाला- http://www.shikshanbhakti.in/ अभ्यास रंजक बनविण्यासाठी काय करावं, कोणते पूरक उपक्रम घ्यावे तसेच शिष्यवृत्ती परीक्षेसाठीच्या प्रश्नपत्रिका मी या ब्लॉगवर उपलब्ध करून दिल्या. या ब्लॉगला महाराष्ट्रातील शिक्षकांचा चांगला प्रतिसाद लाभला.
कौतुकासोबत शिक्षक मित्रांची तक्रार होती, की ब्लॉगवरच्या प्रश्नपत्रिकांची प्रिंटआऊट काढून मग विद्यार्थ्यांना वाटावी लागते. हे जिल्हा परिषदेच्या शाळेला परवडणारं नाही, याची मला जाणीव झाली. मग मी HTML ही संगणकीय भाषा प्रणाली शिकलो. यानंतर मी थेट ऑनलाईन चाचण्या माझ्या ब्लॉगवर उपलब्ध करून देऊ लागलो. या बहुपर्यायी चाचणीत योग्य पर्यायांवर क्लिक करून प्रश्नपत्रिकेच्या शेवटी ‘सबमिट’वर क्लिक केले की दुसऱ्या मिनिटाला निकाल समोर येतो. यामुळे रोज सुमारे 12 हजार शाळा ब्लॉगला भेट देऊ लागल्या.
पण यासाठी इंटरनेटही गरजेचं असतं. ग्रामीण भागात जिथे 12 तास वीज नसते तिथं इंटरनेट कुठून आणणार, यावर उपाय मिळाला ऑफलाईन चाचण्यांचा. मी जाणीवपूर्वक हे अॅप अॅन्ड्रॉईड प्रणालीसाठी बनवलं. जेणेकरून इंटरनेट असताना शिक्षक त्यांच्या मोबाईलवर हे अॅप डाऊनलोड करू शकतात. आणि मग शाळेत इंटरनेट नसतानाही मुले चाचणी ऑफलाईन सोडवू शकतात आणि त्यांना लगेच त्यांचा निकालही मिळतो. या ऑफलाईन अॅपमुळे 'गुगल इंडिया'ने 2014 साली माझा विशेष सन्मानही केलेला आहे.
- बालाजी जाधव.