दादा वाडेकर. वय ७९ वर्षे. जन्म ता.वाडा,पालघर. लोहारकामाचा आणि शेतीचा परंपरागत वारसा. कष्टाने उभा केलेला फॉरजीन अर्थात मोटारीचे विविध सुटे भाग तयार करण्याचा कारखाना लहान भावांच्या स्वाधीन करून सन 2000 मध्ये ते निवृत्त झाले.
अचानक हृदयविकाराचं निदान झालं. त्यात शुद्ध हवापाणी, आहार, शेती, निसर्ग यात रस निर्माण झाला.
कोकणात भातशेती मोठ्या प्रमाणात. शेतीला मजूर मिळणं अवघड. तोडगा म्हणून दादांनी भाताच्या बीचे गोळे करून त्याची थेट पेरणी करायला सुरुवात केली. शेण,गोमूत्र,राख,माती एकत्र करून त्यात भाताचे बी असे गोळे केले. स्वतः च्या फोर्जिंग कारखान्यात यासाठी मशीन तयार केलं. चिंच,जांभूळ,आंबा ही झाडं मोठी होऊन फळ येण्यास वेळ लागतो. त्यावर उपाय म्हणून एक फूट खोल खड्डा खोदून त्यात शेण, पालापाचोळा, गोमूत्र,लाकडं अस टाकून एक महिना कुजून देऊन त्यात झाड लावल्यास तिसऱ्या वर्षीच झाडांना फळ देतो. असा दादांचा अनुभव आहे.
शेतीत वापरली जाणारी अवजारे जसे खुरपे, विळा, कुऱ्हाड,कोळपा बरीच जड . तसेच उत्पादकही कमी असल्याचे दादांना जाणवले. जवळजवळ 15 वर्षे अनेक ठिकाणी फिरून,संशोधन करून दादांनी शेतकऱयांसाठी सुमारे 40 प्रकारची अवजारे तयार केली. त्यात जय विळा,हात कोळपे,काठी विळा, दोन धारी कोयता,दुधी विळा,भेंडी काढणी विळा,दोनधारी खुरपी,नारळ सोली अशी अनेक लहान, स्वस्त, किफायतशीर अवजारे आहेत. जुना विळा 250 ग्रॅमचा आहे,दादांनी बनवलेला विळा फक्त 110ग्रॅमचा. शिवाय तो स्प्रिंग स्टीलचा बनला आहे,त्यामुळे तो वाकला तरी तुटत नाही,प्लास्टिकची मूठ बसवून त्याची पकड घट्ट केली. एवढ्या वर्षांची मेहनत,संशोधन ह्याचे पैसे अवजारात न आकारता दादांनी अवजारे शेतकऱ्यांना खुप कमी दरात उपलब्ध करून दिली आहेत. विदर्भ तसेच वाडा परिसरातले शेतकरी ही अवजारं विकत घेतात.शेतीतील पारंपरिक अवजारांपेक्षा ही अवजारे जास्त उत्पादक्षम आहेत असा त्यांचा अनुभव आहे. केशवसृष्टी ह्या संस्थेसोबत ग्रामविकासात त्यांनी अनेक वर्षे काम केलं.
कोकणात भातशेती मोठ्या प्रमाणात. शेतीला मजूर मिळणं अवघड. तोडगा म्हणून दादांनी भाताच्या बीचे गोळे करून त्याची थेट पेरणी करायला सुरुवात केली. शेण,गोमूत्र,राख,माती एकत्र करून त्यात भाताचे बी असे गोळे केले. स्वतः च्या फोर्जिंग कारखान्यात यासाठी मशीन तयार केलं. चिंच,जांभूळ,आंबा ही झाडं मोठी होऊन फळ येण्यास वेळ लागतो. त्यावर उपाय म्हणून एक फूट खोल खड्डा खोदून त्यात शेण, पालापाचोळा, गोमूत्र,लाकडं अस टाकून एक महिना कुजून देऊन त्यात झाड लावल्यास तिसऱ्या वर्षीच झाडांना फळ देतो. असा दादांचा अनुभव आहे.
शेतीत वापरली जाणारी अवजारे जसे खुरपे, विळा, कुऱ्हाड,कोळपा बरीच जड . तसेच उत्पादकही कमी असल्याचे दादांना जाणवले. जवळजवळ 15 वर्षे अनेक ठिकाणी फिरून,संशोधन करून दादांनी शेतकऱयांसाठी सुमारे 40 प्रकारची अवजारे तयार केली. त्यात जय विळा,हात कोळपे,काठी विळा, दोन धारी कोयता,दुधी विळा,भेंडी काढणी विळा,दोनधारी खुरपी,नारळ सोली अशी अनेक लहान, स्वस्त, किफायतशीर अवजारे आहेत. जुना विळा 250 ग्रॅमचा आहे,दादांनी बनवलेला विळा फक्त 110ग्रॅमचा. शिवाय तो स्प्रिंग स्टीलचा बनला आहे,त्यामुळे तो वाकला तरी तुटत नाही,प्लास्टिकची मूठ बसवून त्याची पकड घट्ट केली. एवढ्या वर्षांची मेहनत,संशोधन ह्याचे पैसे अवजारात न आकारता दादांनी अवजारे शेतकऱ्यांना खुप कमी दरात उपलब्ध करून दिली आहेत. विदर्भ तसेच वाडा परिसरातले शेतकरी ही अवजारं विकत घेतात.शेतीतील पारंपरिक अवजारांपेक्षा ही अवजारे जास्त उत्पादक्षम आहेत असा त्यांचा अनुभव आहे. केशवसृष्टी ह्या संस्थेसोबत ग्रामविकासात त्यांनी अनेक वर्षे काम केलं.
-संतोष बोबडे
No comments:
Post a Comment